مسجد اکبریه استان گیلان با تزیینی فوق العاده
مسجد اکبریه یکی از مشهورترین مساجد استان گیلان و از بناهای مهم لاهیجان است. این مسجد در زمان فتحعلی شاه قاجار ایجاد شدهاست. سنگ نبشته مرمری به خط نستعلیق که بر دیوار ضلع شرقی مسجد جای دارد، بانی مسجد را حاج علی اکبر لاهیجانی نامیدهاست.
وضوخانهٔ مسجد در دو طبقه ساخته شده و هر طبقه دارای هشت ستون میانی است. از وضوخانهٔ طبقه همکف، سه در بزرگ چوبی به شبستان باز میشود. هر دو وضو خانه دارای پوشش گنبدی هستند. مسجد اکبریه از دو قسمت وضوخانه و شبستان تشکیل شدهاست. در حاشیه شبستان و متن محراب کاشی کاری همراه با خطوط نسخ و مزین به آیات قرآنی دیده میشود.
مسجد اکبریه از دو قسمت وضوخانه و شبستان تشکیل شده است. وضوخانه مسجد در دو طبقه ساخته شده و هر طبقه دارای ۸ ستون میانی است. از وضوخانه طبقه همکف، ۳ درِ بزرگ چوبی به شبستان باز میشود. هر دو وضوخانه دارای پوشش گنبدی هستند.
شبستان مسجد به ابعاد ۱۶×۲۵ متر، دارای کاشیکاریهایی همراه با خطوط نسخ و مزین به آیات قرآنی میباشد. در قسمت میانی ضلع جنوبی شبستان، محراب مسجد جای گرفته که کف آن (محراب)، ۷ سانتیمتر از کف شبستان پایینتر است. داخل محراب در دو نوار کاشی سبز رنگ، عباراتی از آیات قرآنی «الله نور السموات و الارض مثل نوره کمشکوه فیها» و در دو طرف نوک فیلگوشها نیز سوره قدر نوشته شده است.
نمای بیرونی مسجد از سمت شرق دارای طاقنماهای مرتفع بر روی درهای سهگانهای است و بالای درها، پنجرهها و نورگیرهای بزرگی تعبیه شده است. دیوارهای این قسمت سنگکاری شده و دارای کنگرههای برجسته چلیپایی به شکل وارونه است که در قسمت فوقانی و زیر دامنه سقف جای گرفته است. میان طاقنماها، طرههای بزرگ آونگ شکل ایجاد شده که رنگی تیره دارد. چنین تزئینی در بنای مساجد ایرانی سابقه نداشته است.
دیوارهای بیرونی سمت جنوبی از داخل کوچه پشت مسجد، بسیار مرتفع و مستحکم با پشتیبانهای نیمدایرهای قطور است که در فاصله ۳ متری از یکدیگر قرار گرفتهاند. این پشتیبانها هرچه به سمت بالا میروند، از قطرشان کاسته میشود.
درگاه و دروازه اصلی مسجد از آجر قرمزکار شده و در قسمت فوقانی دارای تزئینات کنگرهای برجسته آجری است. درِ ورودی مسجد بلند و قطور، چوبی و دو لنگه است.
با توجه به بیتی از شعر کتیبه مسجد، چنین استنباط میشود که این بنا به قصد عبادت، تعلیم و تعلم ساخته شده از این رو علاوه بر مسجد، مدرسهای برای تعلیم علوم دینی نیز بوده است.
بنا به نوشته رابینو (سرکنسول دولت بریتانیا در شهر رشت در اوایل قرن بیستم)، این مسجد به علت سعایت بدخواهان حاکم وقت لاهیجان نزد شاه و کاخ نامیدن این مسجد، ناتمام ماند وگرنه یکی از مساجد و بهترین مسجد گیلان به شمار میرفت. در واقع شاید وجود تزئیناتی چون آونگهای قسمت شرقی و تزئینات کنگرهای چلیپا شکل، چنین حساسیتی را در آن دوره موجب شده باشد.
محمد مهدوی لاهیجانی در کتاب جغرافیای گیلان، این مسجد را به مسجد ایاصوفیه (در ترکیه) شبیه دانسته است.
در حال حاضر مسجد اکبریه لاهیجان شامل دو بخش مسجد نو و مسجد کهنه است که با یک درِ بزرگ به یکدیگر راه دارند. قدمت مسجد نو به حدود ۱۰۰ سال میرسد.
نورگیری داخل ساختمان به وسیله پنجرههای بزرگ سراسری شرق شبستان تأمین میگردد.
در قسمت شمال شرقی مسجد، مناره زیبای مسجد با بدنه آجری جای گرفته که ۱۸ متر ارتفاع دارد. مناره مسجد به شکل ۸ گوش و دارای خشخاش یا اضلاعی است که بین هر ضلع، طاقهای باریک و بلندی ساخته شده است. بر بالای مناره یک گنبد کوچک هرمی شکل جای گرفته که دارای کاشیکاری با طرحهای هندسی و به رنگ آبی آسمانی، زرد، سیاه (قهوهای تیره) و سفید است.